تحلیل واژگانی اسم و فعل و صفت در کتاب های فارسی دوره دبستان از دیدگاه معنی شناسی واژگانی

کودکی که قدم به دبستان می گذارد تقریباً تمام قواعد دستوری زبان مادری اش را می داند آنچه کودک از این زمان از جهت گسترش زبان فرا می گیرد قواعد دستوری تازه نیست بلکه اقلام واژگانی تازه است. در حقیقت آنچه ما در دبستان به کودک می آموزیم در جهت گسترش واژگان اوست زیرا تنها از این راه است که ما می توانیم به وی توانایی آن را ببخشیم که اندیشه خود را بر زبان آورد. یکی از مهم ترین و رایج ترین منابع تحقق یادگیری موثر و پایدار در کشورمان کتاب های درسی هستند. هدف از این پژوهش نشان دادن حوزه های معنایی استفاده شده در کتاب های فارسی دوره دبستان بوده و همچنین بررسی توزیع واژگانی آن می باشد. پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی انجام شده است و روش گردآوری داده های مورد استفاده در این پژوهش روش کتابخانه ای بوده است. ابتدا کلیه متن های موجود در کتاب های بخوانیم و بنویسیم مقاطع اول تا پنجم ابتدایی مورد بررسی قرار گرفت. واژگان (اسم، فعل و صفت) در مقولات جداگانه و در حوزه های معنایی مختلف استخراج و طبقه بندی شدند و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. بسامد اسم های درج شده در کتاب های بخوانیم و بنویسیم پنج مقطع 5858 واژه است که در مجموع از این تعداد 482 واژه مربوط به پایه اول و 964 واژه مربوط به پایه دوم و 993 واژه مربوط به پایه سوم و 1606 واژه مربوط به پایه چهارم و 1813 واژه مربوط به پایه پنجم می باشد. بسامد فعل های درج شده در کتاب های بخوانیم و بنویسیم پنج مقطع 3919 واژه است که در مجموع از این تعداد 299 واژه مربوط به پایه اول و 647 واژه مربوط به پایه دوم و 800 واژه مربوط به پایه سوم و 1100 واژه مربوط به پایه چهارم و 1073 واژه مربوط به پایه پنجم می باشد. بسامد صفت های درج شده در کتاب های بخوانیم و بنویسیم پنج مقطع 1856 واژه است که در مجموع از این تعداد 109 واژه مربوط به پایه اول و 271 واژه مربوط به پایه دوم و 329 واژه مربوط به پایه سوم و 534 واژه مربوط به پایه چهارم و 618 واژه مربوط به پایه پنجم می باشد. فرضیه های ارائه شده عنوان می دارند که اسم ها در حوزه معنایی "واژه های انتزاعی" ، فعل ها در حوزه معنایی" افعال مختص انسانی" و صفت ها در حوزه معنایی"خصوصیات ظاهری" از بسامد وقوع بالاتری برخوردار هستند. در نهایت با توجه به تحلیل و آمار به دست آمده ، در بررسی اسم ها ،"واژه های انتزاعی" بیشترین بسامد وقوع را در همه پایه ها به جز پایه اول داشتند. در بررسی فعل ها ،"اعمال مختص انسان" در هر پنج پایه همواره بیشترین درصد فراوانی را به خود اختصاص داده است و در بررسی صفت ها تنها در پایه اول صفت های" خصوصیات ظاهری" بیشترین تعداد را دارا می باشند، بنابراین فرضیه اول و دوم پژوهش ثابت شدند ولی بر خلاف تصور فرضیه سوم ثابت نشد.